ستون کوتاه در راه پله یکی از رایج‌ترین مشکلات سازه‌ای در ساختمان‌هاست که اگر در زمان طراحی و اجرا به‌درستی کنترل نشود، می‌تواند در برابر زلزله عملکرد بسیار خطرناکی داشته باشد. این پدیده معمولاً در ساختمان‌هایی دیده می‌شود که کنار راه پله، نیم‌طبقه، اختلاف ارتفاع یا جان‌پناه وجود دارد و باعث می‌شود طول مؤثر یک ستون کمتر از حد معمول شود.

در این مقاله به زبان ساده اما کاربردی، مفهوم ستون کوتاه در راه پله، دلایل ایجاد آن، نشانه‌ها و بهترین راه‌حل‌ها را بررسی می‌کنیم.

ستون کوتاه در راه پله چیست؟

وقتی در کنار یک ستون، بخشی از ارتفاع آن توسط دیوار، نیم‌طبقه، پاگرد یا جان‌پناه محدود شود، ستون نمی‌تواند در طول کامل خود خم شود و بخش آزاد آن کوتاه‌تر می‌شود.
به این حالت ستون کوتاه گفته می‌شود.

در راه پله‌ها به‌دلیل وجود پاگرد، دیوارهای جانبی یا اختلاف ارتفاع‌ها، این شرایط خیلی زیاد اتفاق می‌افتد. ستون کوتاه تحت زلزله سخت‌تر می‌چرخد و انرژی بیشتری دریافت می‌کند، به همین دلیل آسیب‌پذیری‌اش بسیار بیشتر از ستون‌های معمولی است.

چرا ستون کوتاه در راه پله خطرناک است؟

وجود ستون کوتاه در راه پله باعث می‌شود:

• • تمرکز تنش بسیار بالا در قسمت کوتاه ستون ایجاد شود

• • ستون در برابر زلزله خیلی سریع‌تر ترک بخورد یا خرد شود

• • سازه در مسیر راه پله دچار فروریزش موضعی شود

• • سیستم باربر جانبی نتواند رفتار یکنواخت داشته باشد

به همین دلیل یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف سازه‌ای در ساختمان‌ها، همین ستون کوتاه راه پله است.

 

دلایل ایجاد ستون کوتاه در راه پله

مهم‌ترین دلایل ایجاد ستون کوتاه عبارت‌اند از

• • وجود پاگرد و جان‌پناه کنار ستون
    پاگرد باعث می‌شود طول مؤثر ستون کاهش پیدا کند.

• • بالکن یا نیم‌طبقه نزدیک به ستون
    هر مانعی که بخشی از ارتفاع ستون را محدود کند ستون کوتاه می‌سازد.

• • دیوارهای سخت جانبی
    دیوارهای برشی یا دیوار آجری می‌توانند بخش‌هایی از ستون را محصور و اصطلاحاً کوتاه کنند.

• • طراحی نامناسب مسیر راه پله
    جانمایی اشتباه ستون‌ها نسبت به فضای پله، متداول‌ترین دلیل وقوع ستون کوتاه است.

نشانه‌های وجود ستون کوتاه در راه پله

• • تفاوت غیرطبیعی در ارتفاع آزاد ستون‌ها

• • وجود ترک‌های مورب یا X شکل بعد از زلزله

• • تمرکز دیوارهای جانبی کنار ستون

• • فاصله کم ستون تا پاگرد یا رمپ

 

راهکارهای جلوگیری یا اصلاح ستون کوتاه در راه پله

1. 1. حذف یا جابه‌جایی دیوارهای سخت
      تا جایی که ممکن است ارتفاع آزاد ستون باید یکسان باشد.

1. 1. تقویت ستون با ژاکت فولادی یا بتنی
      در ساختمان‌های موجود این روش متداول‌ترین راه اصلاح است.

1. 1. استفاده از بادبند یا دیوار برشی جایگزین
      تا ستون‌های راه پله تحت بار جانبی قرار نگیرند.

1. 1. طراحی اصولی در نقشه معماری
      همکاری نزدیک معمار و سازه‌کار، بهترین راه جلوگیری از ستون کوتاه است.